Provincia Britannia (3): Boudicca, de oorlogskoningin

De laatste keer dat we Britannia bezochten was zuid Engeland vredig verpletterd door de Romeinse legionairssandaal. Ten tijden van de (uiteraard onnatuurlijke) dood van keizer Claudius in 54 na Christus had geen Romein kunnen vermoeden dat er nog geen tien jaar later overwogen zou worden om Britannia volledig op te geven.

Dit was te danken aan een dappere en getalenteerde Britse aanvoerder. Een vermetele generaal en een keiharde  wraakzuchtige heerser. Die ook nog eens een vrouw was. Boudicca (of Boudica).

Een vrouw?
Wellicht was het al opgevallen: vrouwen spelen een ondergeschikte rol op dit blog. Niet zozeer omdat de schrijver ervan een “male chauvinist pig” is (daar gaan we maar voor het gemak vanuit), maar vooral omdat de Romeinse geschiedenis vrouwen weinig prominente rollen toebedeelt. Een hooggeplaatste vrouw versleet haar dagen met het spelen van bordspellen, het staren uit het raam en het roddelen met (en over!) andere verveelde vrouwen. Slaven zorgden voor haar kinderen, haar man hield zich bezig met zijn officiële taken en bij thuiskomst trok hij zich veelal terug met zijn mannelijke vrienden.

-“Zie je, Livia práát met haar kinderen!”
-“Pff, heeft ze daar geen slaven voor? Wat een plebejer.”

De weinige vrouwen die in de Romeinse geschiedschrijving zelf worden genoemd doen meestal iets heldhaftigs ter meerdere eer en glorie van hun echtgenoot. Een vrouwelijke keizer was ondenkbaar. Afhankelijk van het karakter van de keizer betrok hij zijn echtgenote bij het besturen van het rijk, maar ook dit werd niet altijd gewaardeerd.

Iceni
Terug naar Britannia: bij Claudius’ invasie van Engeland was er gebruik gemaakt van bondgenootschappen met lokale volkeren. De Iceni, een volk uit East-Anglia, was er hier één van. De koning van de Iceni had met de Romeinen afgesproken dat zij het Romeinse juk zouden accepteren als hij en zijn nazaten de koninklijke titel zouden mogen behouden. Een goede deal, leek het op dat moment.

Rond 60 na Christus overleed de koning. In zijn testament liet hij een gedeelte van zijn bezittingen na aan keizer Nero, zoals een goed vazal betaamd, en de rest aan zijn dochters. Hij had geen mannelijke erfgenamen. Dus ja, dit was niet meer dan logisch.

Kleine lettertjes
Had hij de kleine lettertjes van de Romeinse wetten niet gelezen? Landelijke bezittingen aan vrouwen toewijzen was verboden. De Romeinen reageerden furieus. Mogelijk zag men een perfecte aanleiding om het gebied in één keer onder direct Romeins gezag te brengen. Boudicca, de vrouw van wijlen de koning, werd gegeseld, haar dochters verkracht, het gebied ingelijfd.

Project-X Londinium
Onder de banier van Boudicca kwamen de Iceni in opstand tegen de Romeinse bezetter. De voorafgaande jaren, toevalligerwijs samenvallend met de heerschappij van Nero, was de Britse bezetting veranderd in wrede onderdrukking. Hierdoor kostte het Boudicca weinig moeite om andere Britse volkeren te overhalen zich bij haar aan te sluiten. In een korte periode kreeg ze een groot leger achter zich en slaagde ze erin de steden Camulodunum (Colchester) en Londinium (Londen) te plunderen en te verwoesten. Het negende legioen, belast met het bewaren van de vrede in zuid Engeland, werd met zware verliezen verslagen. De aanvoerder moest rennen voor zijn leven en ontvluchtte het eiland per schip.

De autoriteiten hadden Project-X Londinium licht onderschat.

De ene na de andere beroerde tijding bereikte Rome. Nero werd het allemaal teveel en overwoog om Britannia maar helemaal aan z’n lot over te laten. Wat imperialisme betreft was hij weinig ambitieus, zolang men maar voor hem klapte in het theater.

De beslissende slag
Het laatste intacte Romeinse leger in Britannia werd ondertussen opgesteld. Aanvoerder Suetonius had besloten een directe strijd aan te gaan met het veel grotere leger van de Iceni. Die laatsten waren zo overtuigd van hun overwinning dat ze hun familie en vrienden hadden uitgenodigd voor de beslissende veldslag. Nu dat ze toch met z’n allen bij elkaar waren kon je er net zo goed iets feestelijks van maken.

Het liep anders dan ze hadden verwacht. De Romeinse opstelling was goed doordacht en de legionnairs wisten goed dat als ze dit zouden verliezen ze nergens op het eiland veilig zouden zijn. De moed der wanhoop van de Romeinen, het tactisch inzicht van hun aanvoerder, de onbezonnenheid van de aanval van de Iceni, samen zorgde het voor een vernietigende nederlaag. De Iceni werden, geheel volgens de Romeinse subtiliteit, vrijwel uitgeroeid, hun land verwoest.

En Boudicca?
Twee lezingen: ofwel ze beëindigde haar leven met vergif, of een ziekte (wellicht voortkomend uit de psychische klap) werd haar fataal. Hoe dan ook, er is geen gelukkig einde voor deze oorlogskoningin.

Beeld van Boudicca uit de Victoriaanse tijd.

Maar haar reputatie bleef behouden. Voor de Britse koningin Victoria, 19e eeuw, was Boudicca een groots voorbeeld. Haar bekendheid nam sterk toe in de Victoriaanse tijd, tot zelfs spookverhalen aan haar werden toegeschreven. Een merkwaardige legende dat haar graf onder het Londense King’s Cross Station zou liggen blijft populair tot vandaag de dag. Ondanks haar verlies is ze onderdeel gaan uitmaken van het Britse culturele erfgoed.

Een rust normaal gesproken voorbehouden aan begraafplaatsen daalde over Britannia neer. De veroveringen in het noorden gingen verder, tot men Schotland bereikte.

Volgende keer: last van je buren? Bouw een schutting! De Muur van Hadrianus.